تاریخچه گردشگری

تاریخچه گردشگری

از گذشته­های دور مردم به منظور خرید، گشت و گذار، بازدید از اماکن تاریخی و شهرهای بزرگ، با ابتدایی­ترین و سایل به سفر می­رفتند. آنان اغلب در قالب کاروان و بطور دسته جمعی سفر می­کردند. بسیاری از این کاروان­ها راهنمایانی نیز داشتند. سفرهای فردی نادر و خطرناک بود. شاید بتوان سومریان را اولین قومی دانست که اقدام به سفرهای تجاری می­کردند. در مصر حدود پنج هزار سال پیش سفرهای دریایی آغاز شد. پس از اختراع چرخ، ارابه­هایی ساخته شدند که گاوهای نر و گورخرها آنها را می­کشیدند. تا پیش از آن، آدمیان چه پیاده و چه سواره، راه خود را از میان ناهمواری­ها می­گشوند و چهارپایان خود را نیز به دنبال می­کشیدند. اما چرخ و ارابه­های چرخدار را از هر راهی نمی­توانستند عبور دهند. به همین منظور راه­ها ساخته شدند. اورها، بابلیان، مصریان، ایرانیان و یونانیان در این زمینه پیشگام بودند. «ایرانیان که امپراطوری آشوری را شکست دادند، اقدام به توسعه سیستم راه سازی نمودند و کالسکه­هایی ساختند که در مسافرت و حمل و نقل به کار گرفته شدند» (سروش و همکاران، 1393).

هرودوت می­نویسد «از سارد، پایتخت لیدی تا شوش، پایتخت هخامنشی در کنار راه شاهی که 2500 کیلومتر طول آن بود، 111 کاروان­سرا ساخته شده بود. انسان با طی مسافتی حدود 10 کیلومتر در روز، می­تواند طی 30 روز مسافرت خود را به پایان بر ساند. ساختن و اداره کردن 2500 کیلومتر از افتخارات ایرانیان به شمار می آید. اسکندر مقدونی که در 120 سال پیش از میلاد به ایران و هند لشکر کشید، در این دو کشور با راه های آباد روبرو شد. در ایران تمام شهرها و ایالات به وسیله جاده­هایی به پایتخت، یعنی شهر شوش، متصل می­شدند. تاریخ بناهای این راه­ها، بین سال های 500 تا 400 سال پیش از میلاد بوده است. رومی­ها از سال 150 سال پیش از میلاد شروع به ساختن راه­ها کردند و بعدها در این زمینه گسترده­ترین شبکه راه­ها را در دنیای باستان به وجود آوردند (الوانی، 1385).

گرچه آتن از نیمه دوم قرن پنجم پیش از میلاد به شهری با جاذبه­های فراوان برای گردشگری تبدیل شده بود. اما امپراطوری روم با ثروت و امکاناتی که برای مردمانش فراهم کرده بود و جاده­ها و جاذبه­های گردشگری و امکانات اقامت مسافران، جزء اولین کشورهایی بود که نوعی از گردشگری را پایه­گذاری کرد که به سبک و سیاق گردشگری امروزی بسیار نزدیک است. «رومی ها برای دیدن بناهای تاریخی مانند معابد مشهور در مدیترانه به ویژه اهرام و آثار تاریخی مصر سفر می­کردند. یونان و آسیای صغیر محل بازی­های المپیک، آب گرم­های طبی، استراحتگاه­های ساحلی، تما شاخانه ها، جشن­ها و رقابت­های پهلوانی از جاذبه­های گردشگری آن دوران به شمار می­آید. در قرن­های چهارم و پنجم میلادی با سقوط امپراطوری روم، امنیت سفرهای تفریحی و گردشگری در اروپا دچار بحران شد و از فروپاشی این امپراطوری (یعنی آغاز قرن وسطی) تا دوره رنسانس (تا قرن 39 م) سفر در اروپا با خطرات بسیار همراه بود. مهمترین حادثه قرون وسطی در اروپا را می­توان جنگ­های صلیبی دانست. عده­ای اندک شمار نیز به سفرهای طولانی، پرهزینه و اغلب خطرناکی چون سرزمین مقدس می­رفتند. یکی از عواملی که سفر را در دنیای باستان توسعه داد تجارت کالا علی­الخصوص ابریشم و ادویه جات بود که از شرق به غرب حمل می­شد و برای این منظور جاده ابریشم احداث شد که تا قرن­ها محل عبور تجار، مسافران و نمایندگان حکومت ها در زمان های قدیم بود. «این راه که باید آن را مهم­ترین شاهراه بازرگانی دنیای قدیم دانست، از دروازه یشم در دیوار چین آغاز می­شد و از دو طریق تورفان (راه شمال) و ختن (راه جنوبی) به کاشغر می­رسید و پس از عبور از فلات ایران و گذشتن از بین­النهرین، به سوریه و سپس به بندر انطاکیه در کنار دریای مدیترانه می­پیوست« (گراندیتز و تیلور، 2010).

مارکوپولو جهانگردی که در قرن سیزدهم از ایتالیا به چین سفر کرد، بیشتر مسیر خود را از این طریق طی نمود او از کشورهایی مثل ایران، هند و چین عبور نمود. وی نخستین سیاحتگر غربی بود که با سفرنامه­اش، تعداد بسیار زیادی از مردم را به جهانگردی علاقمند ساخت. تور بزرگ مسافرتی اروپا که تا سه سال هم طول می کشید توسط دیپلمات­ها، بازرگانان و دانش پژوهانی که به سراسر اروپا به ویژه شهرهای فرانسه و ایتالیا سفر می­کردند، پدید آمد. کاروان­های مسافرتی دوره الیزابت پس از چندی دارای ساختار و سازمان منظمی گردید و «گراندتور» نامیده شد. این کاروان­ها کار خود را در نیمه قرن هفدهم شروع کردند و تا نیمه قرن نوزدهم کماکان رواج داشتند (ریان، 2007).

اولین عامل ایجاد گردشگری به مفهوم امروزی در اواخر قرن 18 در اروپا ایجاد شد، درآمد هنگفت خانواده­های ممتاز و اشراف­زادگان که این گروه را از سایر مردم جدا می­کرد می­توانست عامل مهمی در این زمینه به شمار آید. آریسو کرات مانند فئودال قرون وسطی به زمین وابسته نبود پس آسان­تر می­توانست به گشت و گذار در خارج از محدوده زندگی و گذران همیشگی خود بپردازد. در قرن نوزدهم با پیشرفت انقلاب صنعتی عوامل اجتماعی جوامع بورژوازی و تقسیم عمومی ثروت در میان توده مردم به توریسم رونق بیشتری داد و در اواخر آن قرن بود که مفاهیم امروزی توریسم به وجود آمد. در نقاط خوش آب و هوا، در کنار دریاها و طبیعت در مناطقی که مردم اوقات فراغت خود را در آن جا می­گذراندند اندک اندک مراکزی به وجود می­آمد که امکانات زندگی­های جهانگردان را تسهیل می­کرد. هتل­ها و مسافر خانه ها در شهرها رو به ازدیاد گذارد و با اختراع کشتی بخار و قطار و راه آهن و بعد اتومبیل و هواپیما راه­ها کوتاه­تر شد و با سهولت رفت و آمد به تعداد توریست­ها افزوده گشت. تا قبل از جنگ جهانی با وجود آن که توریسم به مفهوم گسترده خود در آمریکای شمالی و اروپا مطرح شده بود و توریست­های معدودی در جنوب قاره امریکا و آفریقا و آسیا دیده می­شدند اما هنوز این امر شکل جهانیی به خود نگرفته بود و کمتر کشوری آن را به صورت یک رشته اقتصادی در درآمد و بودجه سالانه خود منظور می­کرد ولی پس از گذشتن بحران­های اقتصادی بعد از جنگ جهانی دوم ناگهان توسعه شگفت انگیزی در توریسم بین المللی به وجود آمد (وان یستاریک، 1992).

بررسی سازمان ملل متحد بین المللی در سال­های دور نشان می­دهد که در فاصله سال­های 1950 تا 1970 توریسم در جهان بسیار پیشرفت کرده است. به معنی ساده­تر تعداد گردشگران سال 1970 ده برابر توریست­های سال 1950 بوده است که این رشد نهایی خارق العاده توریسم بین المللی نشان می­دهد در طی این 20 سال است که مفهوم امروزی توریسم از نظرگاه­های مختلف به صورت جا افتاده­ای در تمام جوامع شناخته و ایجاد شده است (والتون، 2009).